नवी दिल्ली – 2022-23 या आर्थिक वर्षात शिक्षण मंत्रालयाला 104277.72 कोटी रुपयांचे विक्रमी अर्थसंकल्पीय वाटप करण्यात आले आहे. डिजिटल विद्यापीठाची स्थापना करून आणि पीएम ई-विद्याच्या वन क्लास-वन टीव्ही चॅनल कार्यक्रमाचा 12 ते 200 टीव्ही चॅनेलपर्यंत विस्तार करून बळकट केले जाईल.
परदेशी विद्यापीठांना गिफ्ट सिटीमध्ये अभ्यासक्रम चालवण्याची परवानगी देणे, कौशल्ये प्रदान करण्यासाठी 75 ई-लॅबची स्थापना करणे याचीही घोषणा करण्यात आली आहे.
केंद्रीय शिक्षण आणि कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्री श्री धर्मेंद्र प्रधान यांनी केंद्रीय अर्थसंकल्प 2022 चे कौतुक केले आहे आणि ते सर्वसमावेशक, भविष्यवादी आणि आकांक्षांनी भरलेले आहे, ज्याने पुढील 25 वर्षांच्या ‘अमृत काल’चा पाया घातला आहे, असे सांगत कौतुक केले. ते म्हणाले की अर्थसंकल्पीय वाटपात 11.86% वाढ झाली आहे जी 2021-22 या आर्थिक वर्षाच्या तुलनेत 11053.41 कोटी रुपये अधिक आहे.
अर्थमंत्री श्रीमती निर्मला सीतारामन यांच्या प्रति कृतज्ञता व्यक्त करताना ते म्हणाले की, या अर्थसंकल्पात अनेक थेट हस्तक्षेप करण्यात आले आहेत. डिजिटल विद्यापीठ स्थापन करण्याची घोषणा, परदेशी विद्यापीठांना गिफ्ट सिटीमध्ये अभ्यासक्रम चालवण्याची परवानगी देणे, कंट्री-स्टॅक ई-चा शुभारंभ. पोर्टल आणि उद्योगाच्या गरजांनुसार कौशल्य पात्रता फ्रेमवर्क संरेखित करणे. हे हस्तक्षेप देशातील शिक्षण आणि कौशल्य परिसंस्था सुधारतील आणि मजबूत करतील.
श्री प्रधान यांनी दर्जेदार शिक्षणाचे सार्वत्रिकीकरण करण्यासाठी मंत्रालयाच्या प्रयत्नांना अधोरेखित केले, जे डिजिटल विद्यापीठाची स्थापना करून आणि पीएम ई-विद्याच्या वन क्लास-वन टीव्ही चॅनल कार्यक्रमाचा 12 ते 200 टीव्ही चॅनेलपर्यंत विस्तार करून बळकट केले जाईल. ते म्हणाले की, हे डिजिटल विद्यापीठ देशातील सर्वोत्कृष्ट सरकारी विद्यापीठे आणि संस्थांच्या सहकार्याने नेटवर्क हब स्पोक मॉडेलवर तयार केले जाईल आणि देशभरातील विद्यार्थ्यांना विविध भारतीय भाषांमध्ये जागतिक दर्जाचे दर्जेदार सार्वत्रिक शिक्षण उपलब्ध करून देईल. त्यांच्या दारात. ते म्हणाले की, वन क्लास वन टीव्ही चॅनेल कार्यक्रमाच्या विस्तारामुळे, सर्व राज्ये इयत्ता 1 ते 12 पर्यंत प्रादेशिक भाषांमध्ये दर्जेदार पूरक शिक्षण देऊ शकतील.
2022-23 मध्ये विज्ञान आणि गणितातील 750 आभासी प्रयोगशाळा आणि सिम्युलेटेड शिक्षण वातावरणासह कौशल्ये प्रदान करण्यासाठी 75 ई-लॅबची स्थापना करण्याची घोषणा बजेट 2022 मध्ये करण्यात आली आहे.
सर्व मुलांसाठी दर्जेदार शिक्षण सुलभ करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा व्यापक वापर महत्त्वाचा ठरेल. अध्यापन-शिकरण प्रक्रियेत तंत्रज्ञानाचे एकत्रीकरण भविष्यात गेम चेंजर ठरेल कारण ते शिक्षकांना सक्षम करेल, त्यांना स्वायत्तता देईल आणि नाविन्यपूर्ण शिक्षणाला चालना देईल, ज्यामुळे शेवटी मुलांच्या शिकण्याच्या परिणामांमध्ये सुधारणा होईल. शिक्षकांना तांत्रिक उपकरणे परिचित आणि व्यावहारिक असणे आवश्यक आहे. या उद्देशासाठी आणि त्यांची क्षमता वाढवण्यासाठी, शिक्षकांना विविध भाषांमध्ये आणि वेगवेगळ्या विषयांमध्ये दर्जेदार ई-सामग्री विकसित करण्यासाठी प्रोत्साहित केले जाईल जेणेकरुन कोणताही शिक्षक किंवा विद्यार्थी या सामग्रीमध्ये कोठूनही प्रवेश करू शकेल आणि त्याचा लाभ घेऊ शकेल. सक्षम शिक्षक आणि जिज्ञासू विद्यार्थी सुनिश्चित करण्यासाठी शिक्षकांद्वारे दर्जेदार ई-सामग्रीच्या विकासास प्रोत्साहन देण्यासाठी एक स्पर्धात्मक यंत्रणा तयार केली जाईल.
शिक्षणासाठी पोषक वातावरण आणि शिक्षणासाठी योग्य संसाधने सुनिश्चित करण्यासाठी सर्व बोलल्या जाणार्‍या भाषांमध्ये डिजिटल शिक्षकांची संकल्पना विकसित केली जाईल. या ‘लर्नर फेसिंग ई-कंटेंट’ हे नाविन्यपूर्ण शिक्षण स्वरूप विकसित केले जाईल जेणेकरून संपूर्ण सामग्री सर्व उपकरणांवर सुसंगत असेल, म्हणजे समान सामग्री ऑनलाइन, टीव्ही आणि रेडिओवर एकाच वेळी उपलब्ध केली जाऊ शकते. आम्ही आमच्या स्वातंत्र्याचे ७५ वे वर्ष साजरे करत असताना आणि सर्व भाषांमध्ये आणि सर्व संभाव्य डिजिटल पद्धतींमध्ये (इंटरनेट-आधारित, मोबाइल-आधारित, टीव्ही, रेडिओ इ.) 21 व्या शतकातील कौशल्यांसह भावी पिढी तयार करण्यासाठी उत्सुक आहोत. ) डिजिटल शिक्षक सर्व विद्यार्थ्यांसाठी त्यांच्या सामाजिक-आर्थिक पार्श्वभूमीची पर्वा न करता उच्च दर्जाच्या शिक्षणात समान प्रवेश सुनिश्चित करतील. ही डिजिटल शिक्षक संकल्पना डिजिटली सक्षम समाज निर्माण करण्यासही मदत करेल.
अॅनिमेशन, व्हिज्युअल इफेक्ट्स, गेमिंग आणि कॉमिक (AVGC) प्रमोशन टास्क फोर्सची स्थापना करण्याची घोषणा देखील एक अतिशय स्वागतार्ह पाऊल आहे. या उद्योगाला चालना देण्याबरोबरच अनुभवात्मक शिक्षणातही मदत होईल.
त्याचप्रमाणे, विविध क्षेत्रातील सध्याच्या पाच शैक्षणिक संस्थांचा शहरी नियोजनातील उत्कृष्टतेच्या केंद्रांमध्ये विकास करण्याचा निर्णय हेही अत्यंत भविष्यकालीन पाऊल आहे. या केंद्रांना शहरी नियोजन आणि डिझाइनमधील भारताचे विशेष ज्ञान विकसित करण्यासाठी 250 कोटी रुपयांचा एंडॉवमेंट फंड दिला जाईल. AICTE इतर संस्थांमधील अभ्यासक्रम आणि गुणवत्ता सुधारण्यात आणि शहरी नियोजन अभ्यासक्रमांमध्ये प्रवेश प्रदान करण्यात पुढाकार घेते
आर्थिक व्यवस्थापन, फिनटेक, विज्ञान, तंत्रज्ञान, अभियांत्रिकी आणि गणित यासारख्या विविध विषयांतील अभ्यासक्रमांसाठी GIFT सिटीमध्ये जागतिक दर्जाची परदेशी विद्यापीठे आणि संस्थांना परवानगी दिली जाईल, अशी घोषणाही बजेट 2022 मध्ये करण्यात आली आहे.
कौशल्य क्षेत्रात मोठे परिवर्तन होणार आहे, आणि बजेट 2022 आमच्या विद्यार्थ्यांच्या रोजगारक्षमतेत सुधारणा करून या प्रक्रियेला गती देईल. सतत कौशल्य वितरण, टिकाऊपणा आणि रोजगारक्षमतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि उद्योगाच्या गतिशील गरजांसह राष्ट्रीय कौशल्य पात्रता फ्रेमवर्क (NSQF) समाकलित करण्यासाठी कौशल्य क्षेत्राची पुनर्रचना केली जाईल.
‘डिजिटल इकोसिस्टम फॉर स्किलिंग अँड लिव्हलीहुड – कंट्री-स्टॅक ई-पोर्टल’ लाँच केल्याने नागरिकांना ऑनलाइन प्रशिक्षणाद्वारे कौशल्य, रीस्किल किंवा अपस्किल करण्यासाठी सक्षम केले जाईल. हे API-आधारित विश्वसनीय कौशल्य क्रेडेन्शियल्स, संबंधित नोकऱ्या आणि उद्योजक संधी शोधण्यासाठी वेतन आणि शोध स्तर देखील प्रदान करेल. ‘ड्रोन शक्ती’ची सुविधा आणि ड्रोन-ए-ए-सर्व्हिससाठी स्टार्ट-अप्सना प्रोत्साहन दिल्याने अनेक रोजगाराच्या संधी निर्माण होतील. आपल्या तरुणांना यासाठी तयार करण्यासाठी सर्व राज्यांतील निवडक आयटीआयमध्ये आवश्यक कौशल्य अभ्यासक्रम सुरू केले जातील.
अर्थसंकल्प 2022-23 मुख्य बातम्या शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभाग, 2021-22 या आर्थिक वर्षाच्या तुलनेत 2022-23 या आर्थिक वर्षात शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभागाच्या अर्थसंकल्पीय वाटपामध्ये एकूण 8575.71 कोटी रुपयांची (15.63%) वाढ झाली आहे.
, 2022-23 या आर्थिक वर्षात एकूण अर्थसंकल्पीय वाटप 63449.37 कोटी रुपये आहे, त्यापैकी योजना वाटप रुपये 51052.37 कोटी आहे आणि योजनातर वाटप रुपये 12397 कोटी आहे.
• समग्र शिक्षा या प्रमुख योजनेत, 2022-23 या आर्थिक वर्षाच्या अर्थसंकल्पीय वाटपामध्ये 6333.20 कोटी रुपयांची वाढ झाली आहे, 2021-22 च्या अर्थसंकल्पीय अंदाजात हे 31050.16 कोटी रुपये होते, तर 2022-2022 च्या अर्थसंकल्पीय अंदाजात 23 ते 37383.36 कोटी रुपये ठेवण्यात आले होते.
जागतिक बँक-अनुदानित ‘स्टार्स’ योजनेसाठी आर्थिक वर्ष 2022-23 च्या अर्थसंकल्पीय वाटपामध्ये 65.00 कोटी रुपयांची वाढ झाली आहे. 2021-22 मध्ये ते 485.00 कोटी रुपये होते, तर 2022-23 मध्ये ते 550.00 कोटी झाले आहे.
KVS मधील वाटप 850.00 कोटी रुपयांनी वाढले आहे (2021-22 मध्ये 6800.00 कोटी रुपये, 2022-23 मध्ये 7650.00 कोटी रुपये) आणि NVS मध्ये 315.00 कोटी रुपयांची वाढ (2021-22 मध्ये 3800.00 कोटी रुपयांवरून 2022-23 मध्ये 4115.00 कोटी)
अर्थसंकल्प 2022-23 उच्च शिक्षण विभागाच्या मथळे –
आर्थिक वर्ष 2021-22 ते आर्थिक वर्ष 2022-23 पर्यंत उच्च शिक्षण विभागाच्या अर्थसंकल्पीय वाटपामध्ये एकूण रु. 2477.7 कोटी (6.46%) ची वाढ झाली आहे.
2022-23 या आर्थिक वर्षात एकूण अर्थसंकल्पीय वाटप 40828.35 कोटी रुपये आहे, त्यापैकी योजना वाटप रुपये 7454.97 कोटी आणि योजनातर वाटप रुपये 33373.38 कोटी आहे.
